De Amerikaanse marine heeft afgelopen oktober besloten om het navigeren met een sextant weer te gaan leren aan jonge officieren. Zodoende lijkt navigeren op de zon weer populairder te worden.



Vroeger was de simpelste manier je plaats te bepalen op de zee om de hoek op te meten tussen de Poolster en de horizon. Staat de poolster boven je, ben je op de Noordpool, verdwijnt de Poolster achter de horizon dan ben je op de evenaar. Later werden er manieren bedacht je positie te bepalen met hulp van ook andere hemellichamen; 56 andere sterren, vier planeten, de maan en de zon. Het instrument waarmee je de hoek tussen de horizon en zo’n hemellichaam het beste kon meten is de sextant, een apparaat dat in 1730 werd uitgevonden. In combinatie met een goede klok kon vanaf dat moment iedere positie op aarde binnen enkele kilometers nauwkeurig bepaald worden.

Volgens uitgever Klaas Jan Hoeve uit Amsterdam heeft het met eenvoud te maken. ,,Ik heb vrienden die in een band spelen en weer buizenversterkers gaan gebruiken.’’

Dick Hughes uit Leeuwarden weet dat een beetje verstand hebben van Astronavigatie ook daadwerkelijk beloont. Zo heeft hij in het verleden dankzij een defect aan zijn navigatieapparatuur, met een ouderwetse sextant, een almanak met de tijden van zonsopgang en zonsondergang, plus een goed klokje zijn weg naar de juiste bestemming weten te vinden. Vanaf dat moment was hij ervan overtuigd dat de moderne navigatiemiddelen op zee een ouderwetse back-up nodig hebben. ,,Batterijen kunnen uitvallen, de elektronica kan stukgaan, satellieten kunnen door storingen of zonnestormen ontregeld raken, hackers kunnen atoomklokken in diezelfde satellieten binnendringen. En je kunt koffie over je toetsenbord in de navigatie-hoek gooien’’.

Ondanks dat GPS een betrouwbaar navigatiemiddel is gebleken, maakt zelfs de Amerikaanse overheid zich zorgen. Niet dat het GPS-systeem van 31 satellieten uitvalt, maar de angst is er dat het gehackt wordt. Daarom heeft de marine de astro-les eind vorig jaar weer ingevoerd.

Navigatie-purist Dick Hughes krijgt met zijn pleidooi voor sextant als backp-up bijval uit onverwachte hoek. Rob Jansen, directeur van Holland Nautic, een bedrijf dat scheepselektronica waaronder GPS’en verkoopt, vindt het geen slecht idee om nog een sextant aan boord te hebben.

,,De moderne GPS is superbetrouwbaar’’, vertelt Jansen. ,,Maar alles kan kapot. Het getuigt van goed zeemanschap om op alle scenario’s voorbereid te zijn en een sextant bij je te hebben op zee.’’

Onderhand geeft Dick Hughes al sinds vier jaar cursussen astronavigatie in Nederland. In het begin was er een handjevol cursisten, nu neemt de populariteit duidelijk toe. Nautische boekhandel LJ Harri in Amsterdam zag het aantal door hen verkochte sextanten in de jaren negentig instorten. Nu verkopen ze er weer een stuk of vijftig per jaar. Directeur Klaas Jan Hoeve geeft bij Watersportmedia een boek van Hughes uit over astronavigatie. Dat boek bestond al als e-boek. Begin januari kwam de papieren versie. De eerste druk is inmiddels uitverkocht, een tweede is in de maak.

,,De populariteit komt niet alleen vanwege die beslissing van de Amerikaanse marine’’, zegt Hoeve. ,,Het heeft ook te maken met een dieper gaande trend in de samenleving. Er is behoefte aan eenvoud. Ik heb een dochter die weer vinyl langspeelplaten spaart, ik ken bandjes waar ze weer buizenversterkers gebruiken en zie de verhalen over ,slow food’ overal in de media opduiken. In die ontwikkeling past hernieuwde belangstelling voor astro.’’

Leeuwarder Hughes kan het alleen maar beamen. Wat hem betreft gaat het om er meer dan alleen zelfredzaamheid aan boord.  ‘Astro’ geeft volgens hem inzicht in de hemellichamen, in de echte, niet-virtuele wereld rondom de boot ,,Het gaat om meer dan onafhankelijk worden van techniek die je in essentie niet begrijpt. Je wordt door een sextant kenner van de grootse logica van het heelal.’’

(telegraaf)